Mimarlıkta Keşfin Zorluğu

İnsanlar yapılarda yenililik bekliyorlar.Fakat mimari tasarımda genel kabulün dışına çıkmak bazen yapıyı  yeni  olmaktan çıkarabilir.Bu haliyle yapı ilginç olmanın ötesine geçemez.Yapıyı tarihsel bağlamından koparmak bazen riskli olur.Bu nedenle mimari tasarım süreci de oldukça sancılı bir hal alır.Yeni bir biçim keşfetme peşinde saatlerini eskiz yapmayla harcayan bir mimar sürecin sonunda çok yıpranmış bir halde kendini bulabilir.Yeni bir biçim keşfetmenin tersine, günümüzde bir çok mimar yapının konseptini sabit tutup detaylar üzerinde güncellemeler yapıyor.Bu ise daha kolay ve hızlı bir süreç.Diğer bir yaklaşım ise kütle kombinasyonları yapmak.Burada ise yine asıl konsept sabit kalır.Bu tarz yaklaşımların çıkış sebebi artık yapıların hızlı tasarlanma isteğidir.Tarihi yapılar ise uzun süreçlerde hazırlanır ve yeni bir konsepte sahip olurlardı.

Cami Mimarisi

1.Geleneksel cami mimarisi elemanları:Taçkapı,sahan,revak,dua alanı ve mihraptır.

2.Mihrab:Camide imamın namaz kılarken cemaatin önünde durduğu kıble tarafındaki duvarın ortasında bulunan oyuk,girintili yer anlamında terim.Cami ve mescitlerde kıbleyi gösterir.

3.Camide cemaatin %85’i erkeklere %15’i kadınlara ayrılır.

4.Namaz kılınan alan:0.75x1.2:0.9m²

Mihrab:6 m²

40 insana 1 abdest mekanı (non-industrial area)

10 insana 1 abdest alanı (industrial area)

5.Cemaatin %70’i için ayakkabı dolabı gerekir.

6. 3 abdest alma yerine karşılık 1 tuvalet gerekir.

7.İmam için konut gerekir.

8.İbadet dışı kullanımlar için çok amaçlı salon

9.Kütüphane,kreş,kuran okuma ve öğrenme salonları

10.Camide kadın ve erkek girişleri farklı yerlerden olmalıdır.

11.Cami çevredeki cemaatin ulaşımına ve araç yollarına uygun konumlanmalıdır.

12.Cami,çevre mahallelerden rahatça görülebilmelidir.Minare cami çevresinde referans noktasıdır.

13.Kreş mekanı kadınların ibadet alanına bitişik olmalıdır.Kreş mekanı normal zamanlarda kuran kursu olarak kullanılabilir.

Engellilerin Kullanımına Uygun Tuvalet Tasarımı

1.Engelli tuvaleti erkek ve bayan tuvaletinden ayrı olmalıdır.Çünkü genç yaştaki engellilere tuvalette velileri yardımcı olur.

2.Tuvaletin kapısı dışarı açılmalıdır.Acil durumlarda kapının dışarıdan açılabilmesini sağlayan aksam bulunmalıdır.

3.Engelli tuvaletinin kapısı acil çıkış güzergahını engellememelidir.

4.Kapı tutamaçları güçsüz engellilerin kullanabileceği biçimde kolay işletilir olmalıdır.Kapının arkasındaki tutamaç sayesinde engelli yardım almadan kapıyı arkasından kapatabilir.

5.Zemin kaplaması kaymaz olmalıdır.Aynı zamanda zemin kaplaması temiz olmalıdır.Engellinin manevra yapabileceği bir alan olmalıdır.

6.Aksesuarlar ve borular engellinin manevra alanını kısıtlamamalıdır.

7.Zemin ve duvar kaplamaları kontrast renklerde olmalıdır.

8.Duvara monte edilen tutamaç vasıtasıyla engelli kendisini sandalyeden tuvaletin üzerine indirir.

9.Tutamaçlar duvara iyi bir şekilde monte edilmelidir.Çünkü bu tutamaçlar hareket kabiliyeti olmayan insanların ayakta durmasını sağlayan,onların kilosunu taşıyan düzeneklerdir.

10.Yana açilan tutamaçlar(hinged rail-drop down rail) özellikle zayıf durumdaki engelliler kendilerini tuvalet üzerinde hareket ettirebilmek için bu düzeneği kullanırlar.Bu tutamaç duvardaki tutamaçla aynı yükseklikte olmalıdır.Engelli iki tutamacı kullanıp kendini kaldırabilir.Bu tutamaç yardımıyla engelli kendini tekerlekli sandalye üzerinden wc'nin üzerine taşır.

11.Engelli kendini tekrar sandalye üzerine taşıdıktan sonra sifonu çeker.Bu nedenle sifon kolu bu bölümde yer alır.Sifon kolu minimum güçle çalışır olmalıdır.Çünkü bazı engelliler yeterli güce sahip olmayabilir.

12.Acil durum alarm kablosu yer almalıdır.Bu düzenek sayesinde sesli ve görsel uyarı mesajı gönderilir ve engelliye bir yardımcı istenir.Yanlış alarmı durduracak reset düğmesi de bulunmalıdır.

13.Engelli tuvalet kağıdına kolayca ulaşabilmelidir.

14.Tuvalet kapısı darbelere karşı koruyucu bir levha ile kaplı olmalıdır.

15.Engelli tuvalet üzerindeyken el yıkama ve kurutma eylemini yapabilmelidir.Sabunluk,musluk ve kağıt havluya klozet üzerinden kolayca erişebilmelidir.

Çağdaş Mimarlık Karşısında Geleneksel Akdeniz Mimarlığının Hikmeti

Geleneksel mimari yıllar içerisinde gelişmiştir ve birçok soruna da bu dönemde çözüm bulmuştur.Bizden öncekiler zorlu iklim koşullarıyla başetmişlerdir. Endüstriyel tarzda yapılan yapılar geleneksel mimarinin çözümlerini tercih etmediğinden sorunlar da büyümüştür.İnsanlar doğal olarak yapılarında yüksek standartlarda konfor aramaktadır.Bu konforu sağlamak için de yapılarda klima sistemleri kullanırlar.Bu sistemlerin başlangıç maliyetleri yüksek ve uzun dönemde yüksek enerji isteyen sistemlerdir.Geleneksel teknikleri kullanarak termal konforu sağlamak mümkündür.Bunun için enerji ihtiyacı azaltılır ve yapı belirli bir mimari tarzda inşa edilir.Bu yöntem geçmişi taklit etmek değildir.Geçmişin mirasını yok saymak büyük bir tehlikedir ve kibirli bir davranıştır.

     Mimarlığın birinci koşulu keskin iklimlerde yapıları korumak ve konforlu bir mikroklima oluşturmaktır.Akdeniz mimarisi keskin iklim koşullarına uyumlu bir şekilde gelişmiştir.Geleneksel mimaride yapının planı termal düzen ile uyum halindedir.Yapı,topografya ile morfoloji ile uyumludur.Modern binalar geleneksel mimarinin çözümlerini uygulamamış bunun yerine klima cihazları kullanarak ciddi enerji sarfiyatı yapmışlardır.Bioklimatik mimarlık yapıyı canlı bir organizma olarak görür.Yapı faydalı iklimsel verileri değerlendirmelidir.Örneğin kışın güneş almak,yazın rüzgar almak gibi.Bioklimatik mimarlıkta tasarıma başlangıç aşamasında iklimsel veriler elde edilir ve değerlendirmeye alınır.Bu tasarımlar yapıda mekanik ısıtma ve soğutma sistemlerinin yükünü azaltırlar.Bugünkü yapılarımız geleneksel  yapılar kadar konforlu değildir.Kıbrıs adasında arazilerin çeşitlilik göstermesi (düz,tepelik,dağlık,deniz kıyısı) çeşitli ihtiyaçların ve yapı malzemelerinin oluşmasını  sağlamıştır.Geleneksel ustaların tecrübeleri ve geleneğe bağlılıkları,yabancı kültürel verileri asimile etmeleri adada bir habitat'ın oluşmasını sağlamıştır.

     Kıbrıs'ta en basit arketip tek,uzun dikdörtgen odalı yapılardır.Lokal mimarlıkta solaryum ve avlu vazgeçilmez öğelerdir.Bu iki sistem elemanı yapının odak noktasında bulunur.Yapı düzlükte,dağlık arazide,köyde veya şehirde olsun bu mekanlar yapıda muhakkak bulunur.Avluların ve solaryumların planlaması; solar radyasyonun,rüzgarın,yağmurun derecesine,sıklığına ve dokusuna göre çeşitlilik gösterir.Avlu ve solaryumun ana kaygısı mahremiyet sağlamak ve güney cephesinden iyi bir güneş almaktır.Bu iki mekanın başarısı kuşatılmış özel mekanlar sağlaması olmuştur.(enclosed private space)Avlular kışın güneş almak için güneye yönelmişlerdir.

Solaryum bizim mimarimizdekirevaklar ile aynı görevi görür.

Mimarlar İçin Büro İşleri Rehberi

·         Bir mimar müşterisinin isteklerini gerçekleştirmelidir.

·         Müşteriye diğer alanlar(elektrik,mekanik,harita ölçümü,statik vb.)ile ilgili uzmanları tavsiye etmek gerekebilir.

·         Projeye başlamadan önce arazi ölçümü gerekir.

·         Müşterinin kanunlara uygun hareket etmesini tavsiye etmek gerekir.(Özellikle iş ve işçi sağlığı konularında)

Müşterinin Projeyi Yönetmesi

Müşteri projenin gerekleri konusunda mimara yardımcı olmak zorundadır.Mimar projenin ihtiyaçlarını iyi bilmelidir.Proje taahhüdünün başarısı biraz da buna bağlıdır.

Arazi İncelemesi

Arazi incelemesi yapmak önemli bir aşamadır.Bu aşama neticesinde ilk eskizler ortaya çıkar.

Arazi Ölçümleri

Bu aşamada mimar arazi incelemesi yaparak müşterisine rapor hazırlamalıdır.Mimar harita mühendisinden ihtiyacı olan çizimleri istemelidir.Arazi ölçümlerinden elde edilen çizimler mimarın kendi çizimlerini hazırlaması için gereklidir.Mimar bu verileri kullanarak tasarım yapar.

Arazi ölçümlerinde harita mühendisinden istenen veriler şunlardır:

1.  İmar hakları

2.  Kot farkları,arazi sınırları

3.  Yol bağlantıları

4.  Çevresel doku

Harita Ölçümü Sırasında Mimarın Hazırlığı

1.  Arazi sınırlarını gösteren haritalar alınır.Arazinin havadan çekilmiş fotoğrafları temin edilir.

2.  Hukuk danışmanı ve müşteri ile arazi konusunda buluşmak gerekir.

3.  Arazide imar hakları,irtifaklar ve bitişik arazinin haklarını öğrenmek gerekir.

4.  Araziyi ziyaret etmeden önce hangi konuları inceleyeceğimizi kararlaştırmak  iyi olur.

Yerel Yönetimin İstekleri

1.  Toprağın taşıyıcı özelliği,arazinin sele maruz kalma durumu,arazinin tarihi ve altyapısı

2.  Arazi ile ilgili kanuni sınırlamaları bilmek gerekir.

Çevre yapılar

Yapının yapılacağı arazi çevresindeki binaların strüktürel sistemleri bilinmelidir.

Brifing Süreci

Mimar analizlerini ve incelemelerini müşterisi ile paylaşmalıdır.Bunun neticesinde tasarım süreci daha sağlıklı olur.Mimarın, elde ettiği verileri müşteri kendine göre tamamlar ve eklemeler yapar.Arazi incelemesinde elde edilen sonuçlar tasarım sürecinin çerçevesini oluşturur.

Uzman Önerme

Küçük projelerde mimarlar yapı maliyetleri,strüktürel hesaplar gibi konularla başedebilirler.Fakat projenin ölçeği büyüdükçe mimarlar uygun uzmanlardan destek almak zorundadır.Bu uzmanların seçimini müşteri kendi yapabilmelidir.Bu uzmanlar işleri ile ilgili taahhüt verebilmelidir.

Mühendislerin Hizmeti

Mühendisler toprağın taşıyıcı sistemini,strüktürel sistem tasarımını ve yaklaşık maliyetleri hesaplar.Müşteri,mühendisler ile belirli konularda uzlaşarak taahhüt alır,anlaşma yapar.

Metraj Uzmanı

Tasarım aşamasında hangi tasarımın kaça malolacağını bilmek müşteri açısından çok önemlidir.Bu maliyetlere göre malzeme seçimi de yapılabilir.

Malzeme Seçimi

Malzemeleri seçerken kanun,tüzük ve standartları kontrol etmek gerekir.Malzeme ile ilgili bilgi alırken resmi kurumlar veya özel şirketlerden yardım alınabilir.Daha önce yapılan projelerde kullanılan malzemeler ile alakalı diğer mimarların tecrübelerinden yararlanmak önemlidir.Bu konuda mimar çekingen kalmamalıdır.Malzeme seçimine müşteriyi dahil etmek gerekir.Bir mimar olarak müşteriye teknik ve estetik bilgi vermek uygun olur.

Malzeme Detayları

Kapı,pencere,banyo donanımları gibi konularda müşteriye yardımcı olmak,alternatifler konusunda bilgi vermek mimara olumlu katkı sağlar.Özellikle tecrübesiz işverenler bu gibi konularda yardıma muhtaçtır.

Tasarım Önerileri

İnsanlar mimari çizimleri anlamakta zorlanabilirler.Bu yüzden mimarların çizimlerini sadeleştirmeleri uygun olur.Tasarımı müşteriye sunmadan önce diğer alanlardan uzmanlarla görüşmek iyi olur.Tasarımı sunarken malzeme alternatiflerini de sunmak gerekebilir.Sunumda proje raporu hazırlamak faydalı olur.

Proje Taslağını Sunma

Tasarım müşteriye sunulduğu zaman proje raporu ve yaklaşık maliyetleri de hazırlanmalı ve müşteriye projelerle beraber sunum yapılmalıdır.Yapı maliyetlerini hesaplamak ek ücret gerektirir.

Not-1-

Müşteri ile anlaşma yapmadan önce mühendis seçiminin kesinleştirilmesi iyi olur.Müşterinin seçeceği mühendisler ile çalışılacaksa bu durumu fiyatlara yansıtmak gerekir.

Not-2-

Harita mühendisi ile yapılacak anlaşmalar başlangıçta yapılacak anlaşmayı etkileyecektir.Harita mühendisinin hangi hizmetleri vereceği anlaşmada belirtilmelidir.

Ek Ücretler

Müşteriyle anlaşma yapıldıktan sonra proje çizim aşamasında ek masraflar çıkabilir.Özellikle seyahat etme ve ek personel çalıştırma gibi nedenlerle bazı masraflar çıkabilir.Bu masrafları tahmin etmek için yapılacak işlerin listeleri hazırlanmalıdır.

İrtifaklar

Yandaki araziden geçen altyapı işlerinde arazi sahibi ile irtifak hakları noktasında anlaşmak gerekir.Şantiyeye erişim yolları gibi nedenlerle bitişik arsa sahipleriyle bazen sorunlar yaşanabiliyor.İşe başlamadan önce bitişik arsa sahibiyle anlaşmak gerekebilir.

Meslek Pratiği

Müşteri ilişkilerinin yürütülmesi mimarlık pratiğinin önemli bir unsurudur. Toplamda bir mimar, müşterisinin yararına çalışır. İşle ilgili uzmanlar önerir, şantiyecilik danışmanlığı yapar. Mimar,tavsiyelerinde tarafsız olmalıdır.Kanunlar mimarları işlerin yürütülmesinde ayrıcalıklı bir konumda görürler.Mimar işlerini titizlikle yürütmelidir.Mimarın ücreti yapı maliyetlerini de etkiler.Mimarın danışmanlığı ve uzmanlığı maliyetleri etkiler.

Şantiye Şefinin Hizmeti

Mimarın taahhüdü şantiyeyi periyodik incelemeyi gerektirebilir. Müşteri ve mimar isterse şantiyenin daimi incelemesi için şantiye şefi görevlendirir. Şantiye şefi müşteri tarafından tutulabilir.Şantiye şefinin sorumluluğu biraz ağırdır.Çünkü şantiye incelemesini düzenli yapmalı ve mimarı bilgilendirmelidir.Şantiye şefi yapı detayları,çizimleri ve metrajlar konularında uzman olmalıdır.

Şantiye şefi günlük şantiye defteri tutmalıdır. Bu defteri konu ile ilgili uzmanlara ulaştırarak onların işlerle ilgili detaylı bilgi sahibi olmasına yardımcı olmalıdır.(şantiyede çalışanların sayısı,hava durumu,şantiyeye gelenlere bilgi verme gibi konular)

Taahhüt Edilen Proje Çizimleri

Mimar tarafından onaylanan ve belediyeler tarafından tasdik edilen projeler şantiyeye getirildikten sonra proje üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmamalıdır.Onaylı projeler üzerinden veya mimarın onayladığı kopyalar üzerinden uygulama yapmak gerekir.

Halkın Yapı Cephelerinde Yenilik Araması

 20.yy yapıları geniş cam yüzeyleri ve insan ölçeğini aşan kütleleriyle modern hayatın bir parçası haline geldi.Rutin yürüyüşlerimiz,herhangi bir mekanda oturup çevreyi izlememiz,yüksek binalar içindeki gezinmelerimiz gibi mekansal tecrübelerimizle bu ölçekteki yapılar bir zaman sonra boğucu olmaya başladı.Gözümüz artık daha insancıl,detaylı ve duvar dokusu olan yapılar aramaya başladı.Loş atmosferiyle bir tarihi kilise veya insan ölçeğinde ahşap bir yapı,nakış gibi işlenmiş taş bir konak her zaman ilgimizi çekti.Hafta sonlarımızı bu yapıları görmeye,hatıra fotoğrafları çektirmeye ayırıyoruz.Hatta görmediğimiz güzel yapıları görmek için tur organizasyonlarına katılıyoruz.Bu yapıların atmosferini deneyimleyen insanlar doğal olarak yeni binaların neden bu kadar ruhsuz olduğunu anlamak istiyor.Benim mimar olduğumu öğrenen yeni tanıştığım birçok insanın aklına gelen ilk soru bu oluyor.Ülkemizde modern mimarinin iyi örneklerinin olmaması mimar olarak beni de zor durumda bırakmıştır.Dünya ölçeğine baktığımızda ise çok iyi uygulamalar bulabiliriz.Hatta bu tarz birçok yapı küçük bütçelerle yapılıyor ve ülkemizde de yapılabilir nitelikteler.Bu yapıların kritik özellikleri var.Bu yapılar kütlesel olarak şehir ölçeğiyle uyumlu binalar.Bu mimarlar Yapı yapılacak çevrenin siluetini bozan bir yapıyı ilkesel olarak yapmazlar.Bizde ise mimarlık tamamen ticaret olmuş durumda.Mimarlık ortamının olmaması beklentileri de düşürüyor.Özellikle müteahhit olmanın kriterinin olmaması bizler için en kritik konudur.Sadece yeni bir imar siyasetinin uygulanmasıyla mevcut sorunların çözülebileceği kanısındayım.