ALVAR AALTO VE MİMARLIĞIN İNSANCILLAŞTIRILMASI

                                     Hyon -Sob Kim (Kore Üniversitesi)

1-GİRİŞ

AlvarAalto mimarlığının  çağdaşı mimarlara ve sonraki nesil mimarlara etkisi belirgindir.Onun mimari anlamdaki mirası çeşitli şekillerde intikal etmiştir.(Fin mimar Aarne Ervi konstrüktivist çizgide,ReimaPietila organik çizgide,JornUtzon ile AlvaroSiza ise doğrudan veya dolaylı olarak)

Robert Venturi Post Modern anlayışını bazı noktalarda Aalto’ya borçlu olduğunu itiraf etmiştir.Bu konular:1-kompleks tasarım 2-çelişkiler.Bu kavramlar heteropik olarak adlandırılır.(Bu fikirde modernizmin homojen yapısından kurtulup heterojen elemanlar kullanılır.)

Aalto rasyonalizmi eleştirmiştir.Özellikle rasyonalizme sıkı sıkıya bağlı olmayı eleştirir.Aalto,rasyonel-fonksiyonel anlayıştan irrasyonel-organik anlayışa geçmiştir.

Aalto herhangi bir manifesto yayınlamamıştır ve yapıları ile ilgili bir soru sorulduğunda ‘’tasarımlarımla cevap veriyorum’’ demiştir.Aalto mimarlığın insancıllaştırılması adlı makalesinde,mimarlığın teknik anlamda rasyonelleştirilmesine karşı çıkmıştır.

2-AALTO’NUN RASYONALİZM ELEŞTİRİSİ

‘’Modern mimarlık genelde teknik açıdan rasyonalize edilmiştir. Rasyonalizm  kötü değildir.Fakat kötü olan bu kavramın derinlemesine ele alınmamasıdır.Mimari problemlerin çözümünde insancıl ve psikolojik faktörler ve detaylar dikkate alınmalıdır.Teknik fonksiyonalizm bu detayları ve ilgi alanlarını dikkate aldığında doğru olur.’’ (Mimarlığın İnsancıllaştırılması,Alvar AALTO,1940)

Paimio Sanatoryumu

Rasyonalizm ,modern mimarlıkta en önemli kavramlardan birisidir.Modern rasyonalizm kendi estetiğini yaratmıştır.Aalto’ya göre modern mimarlık teknik açılardan rasyonalize edilmiştir.Ona göre rasyonalizm sorunlu bir olgu değildir.Sorun olan rasyonalizmin olgun olmamasıdır.

Aalto’nun modern mimariyi ham olarak görmesi Jürgen Habermas’ın modernite hakkındaki fikirlerini akla getirir.Habermas’a göre modernite tamamlanmamış bir projedir.Habermas,modernitenin bırakılmasını değil hatalarının düzeltilmesini önermiştir.

Aalto mimarlığı sentetik bir fenomen olarak görür ve tasarım süreci bütün insan aktivitelerini kapsar.Pratik düzeyde mimarlığın psikolojik ihtiyaçları nasıl karşıladığını Paimio sanatoryumunda ve Viipuri kütüphanesinde görebiliriz.Paimio sanatoryumunda ,Aalto ,tek kişinin kaldığı hasta odaasının detaylarıyla öne

çıkmıştır.Hasta vaktinin çoğunu yatağında uzanarak geçirir ve bu anlamda hastayı ilgilendiren ısıtma,aydınlatma,duvar rengi,gürültü düzeyi gibi unsurların çok dikkatli ele alınmasıdır.Tavanların rengini koyu bir renk seçmiştir ve bu sayede hasta manzaraya yönelir.Aydınlatma hastanın görüş düzeyinin arkasında kalmalıdır.Isıtma zeminden sağlanır ve hastanın kafası bu sıcaktan uzak kalır.(tavandan ısıtma yerine zeminden ısıtma daha sağlıklıdır.)

Pencereler hastanın yataktaki konumuna göre oluşturulmuştur.Rasyonalistler,Aalto’nun bu tek oda detaylarını aşırı bulmuştur.Fakat Aalto için bu detaylar oldukça önem taşır.

Viipuri kütüphanesinde aydınlatmayı ana tasarım konusu olarak ele almıştır.Kitap okurken gözlerin yorulması durumuna çözüm olarak çatı aydınlatması sağlayan bir aygıt tasarlamıştır.

3-AALTO THE HOMO LUDENS (AALTO, OYUN OYNAYAN, EĞLENEN İNSAN)

Aalto’yu zamanının modern mimarlarından ayrı tutmak uygun olur.Özellikle Paimio sanatoryumu ve Viipuri kütüphanesinde rasyonel mimariye yaklaşmıştır.Aalto,mimari rasyonalizmi daha romantik bir noktaya çekmek istemiştir.Onu eşsiz kılan özellikler tasarımına sezgisel yaklaşmasıdır.Bu kavram genelde:rastlantısallık,merak,irrasyonelizm gibi kavramlarla ilişkilidir.

Aalto ‘’ Sezgiler bazen şaşılacak derecede rasyonel olabilir.’’ Demiştir.

Aalto’nun tasarımlarında Descartes’in analiz-sentez-değerlendirme aşamaları tamamlayıcı bir unsurdur.

Johan Huizingha:rol yapmanın(play) oynamanın kültürel bir fenomen olduğunu söyler ve ‘’İnsanoğlu rasyonel oluşumlardan fazlasıdır.’’ Der.Biçimlerle oynama mimarlık ve plastik sanatlarda önemli bir olgudur.Aalto her mimarın biçimlerle veya fonksiyonla oynamasını,olasılıkları araştırması gerektiğini söyler.Oyun her mimarın görevidir.Aalto’ya göre rasyonel mimari ‘’oyun sanatı’’ ile birlikte ele alınmalıdır ve bu durum yaşam kalitesini artırıcı bir mimarlığın oluşmasına katkı sunmalıdır.

Mimarlık süreçlerinin hepsinde fonksiyonun olması beklenmemelidir.Hatta doğada da böyle bir durum yoktur.Oyun süreci bunun bir örneğidir.

Aalto’nun oyun bileşenleri tasarımlarında oldukça rasyoneldir.

Viipuri Kütüphanesi

Bu mimari anlayış yapılarını daha zengin kılar.Bu durumu Paimio sanatoryumunda ve Viipuri kütüphanesinde görebiliriz.Sanatoryumun girişindeki markiz tasarımı oldukça keyfi görünür.Fakat bu şekil araçların güzergahlarını takip eder.Viipuri kütüphanesi oditoryumunda tasarladığı akustik tavan bilimsel bir deney gibi durur.Fakat son araştırmalar beklenen sonucun gerçekleşmediğini gösterir.

Aalto cephelerde tuğla ve seramik gibi malzemeleri harmanlayarak güzel ve deneysel ifadeler elde etmiştir.

4-ESAS KONULARI HAYATA GEÇİRME

Fonksiyonel konular ve sezgisel-oyunsal yaklaşımlar mimarlığın ana kaygılarıdır.Bunların ötesinde Vitruvius’un tasvir ettiği ‘’sağlamlık,kullanışlılık ve güzellik’’ üçlemesi mimarlığın kadim bileşenleridir.Bu noktada Aalto’nun mimarlığı insan ile doğa arasındaki ilişkiyi anımsatır.Mimarlığın başlangıcı ilkel barakalardır.Bu barakalar ağaç dalları ve çamurdan yapılır.Bu barınak insanoğlunun yağmurdan kaçtığı,vahşi hayvanlardan korunduğu bir mekandır.Bununla birlikte doğa, insan için her zaman bir tehlike değildir.Aynı zamanda sonsuz bir yaşam kaynağıdır.

Mimarlık insanoğlu ve doğa arasında bir aracıdır.

Muuratsalo Evi Modeli

Aalto’nun Muuratsalo evi mimari derinliğini yansıttığı önemli bir yapıdır.Özellikle avlunun kullanımı yapıya psikolojik ve fizyolojik katkı sunmuştur.Bu mekansal içe dönüklük insanda bir güven duygusu oluşturur.Diğer taraftan avlunun bir ucu doğaya açılır

Aalto’nun mimarlığının arka planında Finlandiya’nın eşsiz doğası vardır.Finlandiya’da kışlar oldukça soğuk geçer.Bu nedenle doğa bir yandan korkulan diğer yandan aşırı sevilen bir objedir.Göller ve ormanlar ülkeyi kaplar.

Villa Mairea yapısı orman içinde yer alır ve detaylarıyla doğa ile ciddi bir bağ kurar.

5-SONUÇ

Aalto’nun mimarlığı komplekslik ve muğlaklık gösterse de Aalto modernist olarak kabul edilir.O her zaman çelişkileri çözmeyi denemiştir.Aalto doğa ile uyumlu bir toplum inşa etmek istemiştir.Aalto her zaman iyimser olmuştur.Bir sözü şöyledir:’’Dünyayı kurtaramazsın fakat örnek bir insan olabilirsin.’’

Aalto modern rasyonalist bir mimar olarak görülemez.Bu tarza yeni kavramlar eklemiştir ve mimarlığı daha insancıl bir noktaya taşımak istemiştir.

NOT: Bu makale Hyon -Sob Kim'in ''Alvar Aalto and Humanizing Of Architecture'' adlı makalesinin çevirisidir.