Divriği Sancaktar Konağı

Sancaktar Konağı gözalıcı cepheleriyle ön plana çıkan bir yapıdır.Cephede kütlesel biçimlenişi incelediğimde aklıma gelen ilk şey mimarın plan çizimini cephelerden ayrı bir süreç olarak gördüğü oldu.Yandaki resimde kütlesel biçimlenmenin bir bütünlük sağlamadığını hissederiz.Bunun nedeni plan-cephe tasarım süreçlerinin ayrı düşünülmesi ve kütlesel aykırılıklara ön yargılı bakılmamasıdır.Yapı resimde görülen cephe anlayışıyla çevresinde bir mimarlık kültürü oluşturmaya çok yakındır.Duvar detayları,pencere dokusu,üçgen alınlıklı çatı,balkon detayı,kütlesel hiyerarşi gibi detayları artırarak insanları etkileyen ve mimarlığı barınak olmaktan çıkaran bir yapıdır.

Barınak İle Mimarlık Arasında Nasıl Bir Ayrım Vardır?

Bu ayrımdan bahsetmeden önce barınak ile mimarlık kavramlarını açıklamak daha doğru olur.Çünkü günlük dilde bu kavramlar kulağa birbirine yakın görünürler.
Barınak,insanların temel ihtiyaçlarını karşılamayı hedefleyen bir yapıdır.Bu hedefin yanında insanları doğadan ve iklimden korumayı amaçlar.Barınak,biçimi değişse de bir anlamda ilkel bir yapıdır.
Mimarlık ise barınaktan mekan anlayışı ve cephesel ifadesiyle ayrışır.Mimarlıkta yapının karşısına geçen izleyiciler mimarın hissettiği ifadeyi hissedebilirler.Mimarlık,oranları,cephesel duruşu,dokusu ve kütlesel düzenlemesiyle bir kültür birikimi sunar.Şehirlerimizin ruhsuz bina yüzleri bu temel ayrımı hatırlatır.Detayları olmayan,sadece barınak olarak kullanılan hantal kütleler mimarlık olarak sunuluyor.Tarihi yapıları ziyaret eden bilinçli insanlar bu ayrımı ilk andan itibaren hissedebiliyorlar.

Jabaliyeh Kümbeti Yapısı

Yandaki resim Sasaniler döneminde ateş tapınağı olarak tasarlanmış bir yapı ve bana göre detaylarıyla günümüzdeki birçok yapının ilerisinde duruyor.Örneğin yandaki resimde cephede nişler kullanılarak cepheye ciddi bir dinamizm katılmış ve cephenin ağır ifadesi hafifletilmiş.Farklı boyutlardaki nişler yapıya bakan insanlarda bir derinlik hissi uyandırıyor ve bu duygu bir nevi illüzyon olarak kabul ediliyor.Bu detaylar sadece yandaki resimden gözüme çarpanlar.Ayrıca az sayıda pencerenin kullanılması da dikkat çekicidir.Bunun nedeni biraz da iç mekandaki ibadet fonksiyonu ile alakalıdır.Bu yapı esas olarak ateş tapınağı olarak inşa edilmiştir.Selçuklu döneminde ise türbeye çevrilmiştir.Fakat asıl fonksiyonu ibadettir.Az açıklık kullanılması iç mekanda loş bir ortam yaratır ve yapıya gizem katar.Yapının iç mekanında iki adet kubbenin olduğu düşünülüyor.Şuan ikinci kubbe bulunmuyor fakat izler bu kubbenin de olduğunu doğruluyor.Bu gibi tarihi yapılar bizleri şaşırtmaya devam ediyor.Çünkü bu yapıdaki detay yoğunluğu bizim yapılarımızdan oldukça fazla.Bu yapıyı incelerken basit bir şema seçerek detaylara yoğunlaşmanın ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anladım.

Tasarımda Kütlesel Hiyerarşinin Önemi

Özellikle geleneksel mimarimizde çokça gördüğümüz,dolayısıyla yabancısı olmadığımız bir detaydır.Cami mimarisinde kubbeler vasıtasıyla bir kütlesel hiyerarşi kurulduğu görülür.Bu yapılarda bu kütleler arasında boyutsal açıdan bir oran vardır.Bu oranlar mimarın ruhundan süzülür.Kütlesel hiyerarşi birçok sivil örnekte de görülebilir.Ankara evleri,Safranbolu evleri gibi.
Bu hiyerarşi yapıyı ilgi çekici hale getirir.Bu düzende öne çıkan kütle diğerlerinden detay ve malzeme açısından farklılaşır ve kendini hissettirir.Bu düzenin simetrik olma zorunluluğu yoktur,asimetrik olduğu birçok örneği mevcuttur.